คำนำ ของสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา
องค์สภานายิกาสยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์

หนังสือเล่มนี้จัดพิมพ์ขึ้นโดยถอดความจากการอภิปรายเรื่อง "ศิลาจารึกหลักที่ ๑" ที่สยามสมาคมจัดขึ้น ณ ห้องประชุมใหญ่ของธนาคารกรุงเทพ จำกัด สำนักงานใหญ่ เมื่อวันเสาร์ที่ ๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๓๒ โดยมีผู้อภิปรายคือ ศาสตราจารย์ประเสริฐ ณ นคร, พ.อ. ม.ร.ว. ศุภวัฒย์ เกษมศรี, รองศาสตราจารย์ ดร.พิริยะ ไกรฤกษ์ และ ม.ร.ว. พัฒนไชย ไชยันต์ เป็นผู้ดำเนินการอภิปราย การอภิปรายครั้งนี้ข้าพเจ้าเป็นผู้ริเริ่มจัดขึ้นเพื่อแสวงหาความกระจ่างว่า ศิลาจารึกหลักที่ ๑ เป็นของเก่าจริงหรือสร้างขึ้นใหม่ภายหลัง ด้วยคิดว่าคงจะมีผู้ที่อยากทราบถึงความเป็นมาของแนวความคิดใหม่ และยังเป็นโอกาสให้ผู้ที่ไม่เห็นด้วย ได้แสดงความคิดเห็นของเขาอีกด้วย ข้าพเจ้าคิดว่าถ้ามีคนสงสัยสิ่งใดเกี่ยวกับศิลาจารึกหลักที่ ๑ นี้ ก็น่าที่จะให้โอกาสแก่ผู้นั้นได้อธิบายความเห็นส่วนตัวของเขาด้วยเหตุด้วยผล ซึ่งทำให้ผู้ฟังสามารถจะนำมาพิจารณาได้ภายหลัง

การวิเคราะห์และศึกษาศิลาจารึกหลักที่ ๑ ที่นำมาอภิปรายในวันนั้นไม่ได้เป็นเพียงการถกเถียงทางวิชาการเท่านั้น แต่ครอบคลุมไปถึงความผูกพันทางจิตใจของคนไทยที่มีต่อศิลาจารึกหลักที่ ๑ ซึ่งเรารู้จักกันในนามว่า "ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง" เพราะข้อความในศิลาจารึกหลักนี้ถือว่าเป็นเนื้อหาของประวัติศาสตร์สุโขทัยมาตั้งแต่เริ่มเรียนประวัติศาสตร์ไทยในโรงเรียน คนไทยจึงรู้สึกว่าศิลาจารึกหลักที่ ๑ มีความหมายต่อประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม ปรัชญา และจริยธรรม ของไทยอย่างลึกซึ้ง แต่ข้าพเจ้ากลับมีความคิดว่า หากศิลาจารึกหลักที่ ๑ นี้ มิได้จารึกในสมัยพ่อขุนรามคำแหง ก็มิได้หมายความว่าจะเป็นการลบล้างประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมไทย แต่เป็นการเสนอมุมมองและทัศนะใหม่ต่อศิลาจารึกหลักนี้ ซึ่งคงจะต้องมีการศึกษาค้นคว้าหาเหตุและผลกันต่อไป